Το μεταφραστικό έργο του Παπαδιαμάντη είναι τεράστιο, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς την έκτασή του. Το μεγαλύτερο μέρος του έχει δημοσιευτεί σε έντυπα (εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία) κατά κανόνα δυσπρόσιτα ή απρόσιτα και δυσεύρετα. Ένα μεγάλο και ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα του παραμένει ανέκδοτο.
Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται σύντονες προσπάθειες προκειμένου να επανεκδοθούν οι παπαδιαμαντικές μεταφράσεις σε φροντισμένες εκδόσεις. Η ανάγνωσή τους, εκτός από την απόλαυση μιας γλώσσας που διατηρεί σε μέγαλο βαθμό τη γοητεία της γραφής του Παπαδιαμάντη, μας παρέχει και τη σχεδόν μαθηματική απόδειξη των λόγων του Θεοτοκά: “Αλλά στα βιβλία αυτά [ενν. του Μερλιέ και του Κατσίμπαλη] ανακαλύπτουμε ένα γνήσιο καλλιτέχνη με απέραντη ευρωπαϊκή μόρφωση, πρωτοπόρο της εποχής του (μετάφραζε το “Έγκλημα και τιμωρία” στα 1889, τον καιρό που ο Ντοστογιεύσκι είταν σχεδόν άγνωστος στη Δύση) […]”.